Đất Nước của tác giả Nguyễn Khoa Điềm là một trong những tác phẩm hay, đặc sắc và vô cùng quan trong trong chương trình Ngữ văn lớp 12. Bài thơ cũng hay được chọn lựa để làm đề thi trong các kì thi lớn, cho nên việc học kỹ lưỡng, soạn bài cẩn thận cũng là một điều mà các em học sinh cần phải làm. Giải Văn hôm nay cũng mang đến cho các em một bài soạn đầy đủ, chính xác nhất về bài thơ Đất nước để các em tiện theo dõi nhé!
Soạn bài: Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm)
Bài làm
I. Tác giả và tác phẩm
1. Tác giả
Tác giả Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943 tại thôn Ưu Điềm, xã phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Nguyễn Khoa Điềm cũng chính là gương mặt tiêu biểu của các thế hệ nhà thơ trẻ thời kỳ chống Mỹ. Có thể nhận thấy được những đặc điểm hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm dễ dàng được nhận thấy đó là nó lại có một sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và đó cũng chính là những suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước về chính con người Việt Nam.
Tác phẩm chính của Nguyễn Khoa Điềm đó là những tác phẩm: Đất ngoại ô (thơ, 1972), Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974), Tác phẩm Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986), Thơ Nguyễn Khoa Điềm (tuyển chọn, 1990), Cõi lặng (thơ, 2007).
2. Tác phẩm Đất Nước
Có thể đoạn trích Đất nước (nằm ở phần đầu chương V của trường ca) được đánh giá là một trong những đoạn thơ hay và đặc sắc về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (Sách giáo khoa trang 122 Ngữ Văn 12 Tập 1): Đoạn thơ trình bày sự cảm nhận và lí giải của tác giả về đất nước. Hãy chia bố cục, gọi tên nội dung trữ tình của từng phần, tìm hiểu trình tự triển khai mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả trong đoạn văn trên.
* Bố cục của đoạn trích cũng được 2 phần
– Phần 1 (từ đầu đến Làm nên đất nước muôn đời): Phần này cũng đã nói về những khám phá mới mẻ của đất nước trong chính những cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm.
– Phần 2 (phần còn lại): Đoạn này cũng đã khai thác sâu tư tưởng cốt lõi “Đất Nước của nhân dân” trong bài.
>>> Ta nhận thấy được trình tự triển khai mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả Nguyễn Khoa Điềm trong đoạn trích đặc sắc này. Đó chính là việc trình bày cảm nhận về đất nước từ rất nhiều phương diện khác nhau. Và đó cũng chính là một sự lí giải của tác giả về đất nước, đồng thời cũng sẽ lại tập trung làm nổi bật tư tưởng Đất Nước của nhân dân cho toàn bài.
Câu 2 (Sách giáo khoa trang 122, Ngữ Văn 12 Tập 1): Cảm nhận của nhà thơ về đất nước trong phần đầu đoạn trích dựa trên những phương diện nào? Cảm nhận đó có gì khác so với các bài thơ cùng viết về đề tài này?
Những cảm nhận về đất nước trong phần đầu của đoạn trích Đất nước
– Có thể nhận thấy được có những khám phá của Nguyễn Khoa Điềm về chính cuội nguồn đất nước: Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng đã nhanh chóng truy tìm ngọn nguồn của đất nước: Hình ảnh của Đất nước Nguyễn Khoa Điềm cũng đã nhận thấy được nó đã có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể. Đất nước như bắt đầu với miếng trầu bà ăn, đất nước cũng đã có khi dân mình biết trồng tre đánh giặc, đồng thời cũng lại thấy đất nước có trong tập tục tóc mẹ bới sau đầu. Đất nước thực ra lại có trong tình nghĩa mẹ cha và trong sinh hoạt thường ngày của nhân dân lao động như các hình ảnh cái kèo, cột, hạt gạo,…
>>> Hình ảnh đất nước thật bình dị, gần gũi mà thiêng liêng luôn luôn khám phá mới mẻ, gần gũi của Nguyễn Khoa Điềm. Tất cả những điều này cũng đã cho thấy đấ nước trong bình thường mà cao cả và lại có cả cái hàng ngày mà vĩnh hằng.
– Người đọc cũng nhận thấy được chính hững khám phá của Nguyễn Khoa Điềm về khái niệm đất nước được thể hiện rõ ràng:
+ Hình ảnh đất nước gắn liền với không gian của tình yêu đôi lứa mặn nồng.
+ Hình ảnh đất nước cũng đã lại gắn liền với không gian sinh tồn của nhân dân. Đất nước cũng chính còn là nơi dân mình đoàn tụ, là nơi chim về cũng chính là nơi rồng ở.
+ Hình ảnh đất nước gắn liền với thời gian lịch sử đó chính là việc nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng đã chắt lọc những hình tượng tiêu biểu từ truyền thuyết xa xưa như truyền thuyết Lạc Long Quân, Âu Cơ. Những truyện truyền thuyết này cũng đã lại gợi ra một đất nước bình dị, dễ mến và lấp lánh sắc màu huyền thoại thật đẹp biết bao nhiêu.
– Có thể nhận thấy được chính trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước
+ Đất nước trong thời hiện tại: Nguyễn Khoa Điềm cũng đã lại khẳng định trong anh và em. Và cũng chính trong mỗi người nói chung đều tồn tại một phần đất nước và hình ảnh của đất nước hóa thân vào huyết mạch mỗi người.
+ Tác giả cũng đã mơ về tương lai sau này đó chính là những vần thơ: “Mai này con ta lớn lên… ngày tháng mơ mộng”
>>> Thông qua đây thì tác giả Nguyễn Khoa Điềm cũng đã thể hiện cái nhìn lạc quan về đất nước, tác giả cũng đồng thời đã nêu trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước.
Soạn bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
Câu 3 (trang 122 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Trong phần sau của đoạn trích (từ “Những người vợ nhớ chồng…” đến hết) tác giả đã làm nổi bật tư tưởng “Đất nước của nhân dân”. Tư tưởng ấy đã đưa đến những phát hiện sâu và mới của tác giả về địa lí, lịch sử, văn hoá của đất nước ta như thế nào? Tư tưởng ấy nổi bật trong đoạn thơ này và trong nhiều bài thơ thời chống Mỹ. Vì sao?
Có thể nhận thấy được chính tư tưởng “Đất nước của nhân dân” được biểu hiện rất rõ trong hệ thống luận điểm:
* Những người nhân dân cũng đã góp phần tô điểm cho đất nước
– Có thể nhìn nhận thấy được chính cách nhìn mới của Nguyễn Khoa Điềm về danh lam thắng cảnh cũng mang dáng dấp của người dân.
– Không dừng lại ở đó thì chính những danh lam thắng cảnh được chọn khắp ba miền Bắc – Trung – Nam dường như cũng đã tiêu biểu cho nét đẹp lịch sử, văn hóa, tư tưởng của dân tộc ta muôn đời.
– Chính những hình tượng kì thú của thiên nhiên,kì thú của đất nước chỉ trở thành danh lam thắng cảnh chính là nhờ những truyện cổ tích truyền thuyết của dân gian. Những câu chuyện cổ tích dân gian này như cũng đã khéo đã phủ lên nó chiếc áo lấp lánh huyền thoại mới thật đẹp làm sao.
* Những người nhân dân là những con người làm nên lịch sử
– Chính nhân dân là những anh hùng
– Những người dân cũng là những con người hết sức bình dị.
– Thông qua đoạn trích ta nhận thấy chính điểm hội tụ và đỉnh cao cảm xúc của nhân vật trữ tình về hình ảnh của đất nước được kết tinh qua câu thơ:
Đất nước này là Đất Nước của nhân dân
Đất nước của Nhân dân
Tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã thật tài tình và dung đắn khi ông cũng đã khéo khẳng định nhân dân là linh hồn của đất nước. Có thể nhận thấy được chính cụm từ đất nước của nhân dân cũng như nhắc lại hai lần xoáy sâu vào tư tưởng đó.
– Chính vai trò của đất nước, vai trò của nhân dân với thế hệ trẻ hôm nay.
– Tác giả Nguyễn Khoa Điềm dường như cũng đã lại tin tưởng vào một tương lai tốt đẹp của đất nước sẽ mở ra thật rộng lớn.
Câu 4 (trang 123 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1): Hãy nêu những ví dụ cụ thể và nhận xét về cách sử dụng chất liệu văn hoá dân gian của tác giả (tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, phong tục…). Từ đó tìm hiểu những đóng góp riêng của tác giả về nghệ thuật diễn đạt. Vì sao nói, chất liệu văn hoá dân gian trong đoạn thơ này gây ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ?
Người đọc có thể nhận thấy được chính trong đoạn trích “Đất Nước” này thì Nguyễn Khoa Điềm cũng đã tài tình khi ông đã sử dụng những chất liệu văn học cũng như các chất liệu văn hóa dân gian. Tất cả các chất liệu này cũng lấy từ chính lời ca tiếng hát từ văn hóa dân gian thông qua các câu ca dao, tục ngữ, những lời ca tiếng hát cho đến những truyện truyền thuyết, phong tục.
>>> Tác dụng của việc sử dụng các chất liệu văn học, chất liệu văn hóa dân gian thì Nguyễn Khoa Điềm cũng gợi mở ra được một không gian nghệ thuật hấp dẫn. Không chỉ thế khiến cho câu văn thấm đẫm vô cùng lãng mạn của ca dao, giọng điệu truyền thuyết dân gian lại mang được biết bao màu sắc hiện đại.
Nguyễn Khoa Điềm cũng đã tạo lên được tên tuổi của mình thông qua những vần thơ trong bài thơ “Đất nước”. Được đánh giá là một trong những bài thơ mang đậm phong cách của Nguyễn Khoa Điềm là trữ tình – chính luận, bài thơ Đất nước luôn mang được những dấu ấn riêng trong lòng độc giả. Hi vọng bài soạn văn trên đã hệ thống hóa lại câu hỏi, trả lời các vấn đề khúc mắc trong sách giáo khoa cũng mang đến cho các em có được bài học dễ hiểu nhất.
Chúc các em học tốt!
Minh Nguyệt
Sau đây là một số bài soạn có trong chương trình văn 12, các em có thể tham khảo thêm:
Soạn bài Đất Nước
Soạn bài Mấy ý nghĩa về thơ
